Tweet

Συστήματα Υγείας και μορφές κρατική χρηματοδότησης

16/06/2016

Άρθρο του Καλλίνικου Νικολακόπουλου

 

Η τωρινή κυβέρνηση, παρά τις μεγαλόστομες προεκλογικές εξαγγελίες της, είναι υποχρεωμένη να ακολουθήσει μια πολιτική περαιτέρω ιδιωτικοποίησης/νεοφιλελευθεροποίησης ενός στρεβλού/καταρρέοντος συστήματος υγείας τύπου Μπίσμαρκ (κοινωνικής ασφάλισης). Η οικονομική προσέγγιση, ερμηνεύει τους λόγους κρατικής παρέμβασης στον τομέα της υγείας. Το κράτος παρεμβαίνει στην οικονομία εξαιτίας των ατελειών/αδυναμιών της ανταγωνιστικής αγοράς, για να:

-εφοδιάσει την οικονομία με δημόσια αγαθά/υπηρεσίες στις επιθυμητές ποσότητες,
-επεκτείνει όσες δραστηριότητες δημιουργούν εξωτερικές οικονομίες και περιορίσει όσες δημιουργούν εξωτερικές επιβαρύνσεις,
-ελέγξει τα μονοπώλια,
-αναδιανείμει εισόδημα/πλούτο για την επίτευξη της άριστης/κοινωνικά επιθυμητής διανομής, -σταθεροποιήσει την οικονομία,
-ανακατανείμει τα μέσα παραγωγής στην απαιτούμενη έκταση κλπ.

Η παραγωγή ενός αγαθού δημιουργεί όφελος/κόστος για την υπόλοιπη κοινωνία, εκτός του παραγωγού του. Όταν μία παραγωγική δραστηριότητα δημιουργεί εξωτερικές οικονομίες, δημιουργείται όφελος για το σύνολο της κοινωνίας, πέραν του ατομικού οφέλους, και όταν δημιουργεί εξωτερικές επιβαρύνσεις, δημιουργείται πρόσθετο κόστος για το σύνολο της κοινωνίας, πέραν του ατομικού κόστους. Πολλοί άνθρωποι, σε περίπτωση ανυπαρξίας κρατικής παρέμβασης στην υγεία, δεν θα αγόραζαν υπηρεσίες υγείας ή θα τις αγόραζαν σε μικρότερη ποσότητα, χειροτερεύοντας την υγεία τους. Ο σημαντικότερος λόγος κρατικής παρέμβασης στην υγεία, είναι η εξασφάλιση ομαλής αναπαραγωγής της κοινωνίας και προστασίας των πολιτών από τον κίνδυνο της ασθένειας/ανικανότητας. Ακόμη και σε χώρες με αναπτυγμένο ιδιωτικό τομέα υγείας, ουσιαστικά προσφέρεται το τελικό προϊόν των ‘υπηρεσιών υγείας’. Για την παραγωγή του πρέπει να υπάρξει μία πολύπλοκη παραγωγική διαδικασία, που ο ιδιωτικός τομέας δεν εξασφαλίζει.

Για τη δημιουργία γιατρών, πρέπει να έχουν εκπαιδευθεί κατάλληλα κάποιοι πολίτες. Η εκπαίδευση τους απαιτεί πολυδάπανη-χρονοβόρα διαδικασία, που δεν αποφέρει κέρδος σε κανένα ιδιώτη. Για την παραγωγή φαρμάκων, απαιτείται πολυδάπανη έρευνα δεκαετιών. Κανένας ιδιώτης δεν μπορεί να οργανώσει ατομικά ολόκληρη την παραγωγική διαδικασία, για την παραγωγή του τελικού προϊόντος των υπηρεσιών υγείας. Επίσης, κανένας καταναλωτής δεν μπορεί να ‘χρεωθεί’ ατομικά το συνολικό κόστος της απαιτούμενης παραγωγικής διαδικασίας, για την αγορά του τελικού προϊόντος των υπηρεσιών υγείας. Ο παραγωγός και ο καταναλωτής μπορούν να παράγουν και καταναλώνουν το τελικό προϊόν χρησιμοποιώντας, χωρίς άμεση αποπληρωμή, τη συνολική παραγωγική διαδικασία.

Το αγαθό ‘υπηρεσίες υγείας’ καταναλώνεται από τους πολίτες, για τη διατήρηση της υγείας τους σε ικανοποιητικό επίπεδο. Σε περίπτωση ασθένειας, το κόστος αποκατάστασης της υγείας δεν επηρεάζει μόνο τους ασθενείς, αλλά το κοινωνικό σύνολο. Τα χαρακτηριστικά που εντάσσουν την υγεία στα δημόσια αγαθά, είναι: η απόλαυσή του από κάποιους δεν το στερεί ταυτόχρονα από κάποιους άλλους, δεν θεωρείται σκόπιμο να αποκλείονται από αυτό όσοι δεν μπορούν να το πληρώσουν, το προϊόν δεν είναι ομοιογενές, υπάρχει ασύμμετρη πληροφόρηση του καταναλωτή σε σχέση με τον γιατρό και δεν μπορεί να αποφασίσει ο ίδιος για το επιλέξιμο προϊόν, η αβεβαιότητα είναι εντονότατη και από την πλευρά του καταναλωτή και από την πλευρά του γιατρού. Συνεπώς το αγαθό ‘υπηρεσίες υγείας’ θεωρείται και ‘κοινωνικό αγαθό’, παραγόμενο άμεσα από το κράτος ή με ελεγχόμενη από αυτό παραγωγική διαδικασία.

Η δημόσια παρέμβαση σε κάθε τομέα λαμβάνει τις εξής μορφές: ρύθμιση, φορολόγηση και επιδότηση, δημόσια παροχή. Διακρίνονται δύο γενικοί τύποι συστημάτων υγείας: μεικτά συστήματα δημοσίων-ιδιωτικών φορέων και εθνικά συστήματα υγείας. Στα μεικτά συστήματα, τα νοσοκομεία είναι σχεδόν πάντοτε ιδιωτικά και οι γιατροί πάντοτε ιδιώτες. Η κατανάλωση φροντίδων υγείας γίνεται δωρεάν στο σημείο χρήσης, ή έναντι αντιτίμου που καταβάλλει ο ασθενής και μέρος του επιστρέφεται από κοινωνικούς/ιδιωτικούς ασφαλιστικούς φορείς. Στα εθνικά συστήματα υγείας, τα νοσοκομεία είναι κρατικά και οι γιατροί και το υπόλοιπο προσωπικό απασχολούνται με σχέση εξαρτημένης εργασίας ή ειδική σύμβαση. Η χρηματοδότηση του συστήματος, εξασφαλίζεται σχεδόν αποκλειστικά από τη γενική φορολογία. Η στρατηγική του, βασίζεται στις εξής τέσσερις βασικές αρχές:

α)Οι υπηρεσίες, χρηματοδοτούνται από τη φορολογία παρεχόμενες δωρεάν και επικρατεί η αρχή της οικουμενικής παροχής, αντί της ανταποδοτικής ασφάλισης.

β)Η κατανομή φροντίδων στους ασθενείς, δεν αποφασίζεται από τους ίδιους αλλά από τους γιατρούς με μη οικονομικά κριτήρια. Η επίσκεψη σε ειδικό γιατρό αποφασίζεται από τον γενικό γιατρό και η νοσηλεία σε νοσοκομείο από ειδικό γιατρό.

γ)Οι γενικοί γιατροί αμείβονται σύμφωνα με τον αριθμό των εγγεγραμμένων ασθενών και οι νοσοκομειακοί γιατροί με μισθό και όχι κατά πράξη.

δ)Η προσφορά υπηρεσιών υγείας υπόκειται σε περιορισμούς είτε διοικητικής φύσης (λίστες αναμονής), είτε με τον καθορισμό από το κοινοβούλιο του συνολικού διατιθέμενου ετήσιου ποσού για χρηματοδότηση του εθνικού συστήματος υγείας.

Σε χώρες με εθνικά συστήματα υγείας, η συνολική δαπάνη για την υγεία είναι χαμηλότερη από αυτές με κοινωνική ασφάλιση υγείας, εξασφαλίζοντας κοινωνική δικαιοσύνη με μικρότερο λειτουργικό κόστος. Το 2013 τα ποσοστά του ΑΕΠ για δαπάνες υγείας, ήταν 8,9% στη Νορβηγία, 11% στη Σουηδία και 8,5% στην Μ. Βρετανία (χώρες με εθνικό σύστημα υγείας), ενώ ήταν 16,4% στις ΗΠΑ. Τα ποσοστά των δημοσίων δαπανών υγείας ως προς το σύνολο των υγειονομικών δαπανών το 2013, ήταν 85% στη Νορβηγία, 84,1% στη Σουηδία και 83,3% στην Μ. Βρετανία, ενώ ήταν 48,2% στις ΗΠΑ. Το ποσοστό του ΑΕΠ για δαπάνες υγείας το 2013 ήταν στην Ελλάδα 9,2%, ελαφρά άνω του μέσου όρου των χωρών του ΟΟΣΑ που ήταν 8,9%. Το μέγεθος του δημόσιου τομέα υγείας στην Ελλάδα, ήταν 65,5% το 2013, αρκετά κάτω του μέσου όρου των χωρών του ΟΟΣΑ που ήταν 72,7%. Οι χώρες με εθνικά συστήματα υγείας, επιτυγχάνουν συνολική δαπάνη χαμηλότερη από τις χώρες με κοινωνική ασφάλιση υγείας, εξασφαλίζοντας κοινωνική δικαιοσύνη και ευρεία υποστήριξη.

Καλλίνικος Νικολακόπουλος

Πληροφορίες άρθρου:

2808 προβολές

Αρέσει σε 1 άτομα